© 1989 - 2024

Meester Wijn op Wieringen

Hippolytushoef - Drie generaties Wijn verbonden aan lagere school Wieringen. Het onderwijzers geslacht Wijn op Wieringen begint met Jan Jansz Wijn, geboren 2 februari 1765 te Oterleek en overlijdt op 7 maart 1843. Hij is de zoon van Jan Sijbrandsz. Wijn, van beroep molenaar en Guurtje Hartenberg. Jan werd na zijn opleiding op het dorpsschooltje te Heerhugowaard, in 1789 aangesteld tot onderwijzer, koster en voorzanger te Hippolytushoef. Pas in 1866 waren er drie Rijkskweekscholen en enige cursussen. Hij was dus een ‘doe het zelver’ die onder leiding van het schoolhoofd het vak leerde.

Hij trouwde in 1790 met, de voor die tijd rijke boerendochter, Neeltje Meyerts de Boer en om hem niet te verwarren met zijn in 1796 geboren zoon Jan werd hij later ook wel ‘de oude’ genoemd. Naast het school- en kerkwerk treedt hij vanaf 1801 ook regelmatig op als getuige en curator bij notariële transacties en wordt hij in 1808 voogd over de kinderen van zijn zwager Simon de Boer. Dat hij een gezien persoon was bewijst wel het feit dat ter eren van zijn 25 jarig huwelijk en 26 jaar in functie zijn, in 1815, in de school- en kerkdienst de dichter Jacob Pietersz Wigbout een mengeldicht aan hem opdroeg.

Met pensioen
Maar nadat hij in 1838 ook de functie als gemeente ontvanger ging uitoefenen gaan er toch stemmen op om hem maar met pensioen te sturen en hem op te laten volgen door zijn zoon Jan Wijn jr. Daar voelt hij aanvankelijk niets voor vanwege het kleine pensioentje. In 1840 dient hij dan toch een verzoek in om na 51 jaar in het onderwijst te hebben gezeten, gepensioneerd te worden. Hiervoor dient hij een bewijs voor die 51 jaar te overleggen en een geboortebewijs. Doordat de gemeente Oterleek geen geboorte of doopakte kan verstrekken laat hij een ‘Akte van Bekendheid’ door een notaris opstellen. Deze akte moest ondertekend zijn door minstens drie getuigen die verklaarden de desbetreffende persoon te kennen en dat zijn opgegeven antecedenten de juiste waren. In 1842 gaat hij dan toch met pensioen en wordt hij opgevolgd door zijn zoon Jan Wijn jr., deze wordt eveneens onderwijzer te Oosterland en Den Oever.

Het schoolhuis waar Jan Wijn sr.  in woonde had kadaster nummer C 1616 en als postadres Wieringen nummer 91. Het huis stond naast de Michaelskerk te Oosterland. In 1833 wordt het oude huis gesloopt en wordt er een nieuw schoolgebouw gebouwd met daaraan vast een huis voor de bovenmeester. Na zijn overlijden komt de hulponderwijzer Leender Hoefnagel er wonen omdat zoon Jan jr al een eigen huis bezat (C 1680-1681). Begin 1900 wordt er nogmaals een nieuwe school gebouwd. De eerste steen werd gelegd door burgemeester Cavalje op 6 september 1906. De huidige lagere school is het derde schoolgebouw in Oosterland.

Erfenis
Jan Wijn sr een zuinig en spaarzaam man. Na het overlijden in 1843 van Jan Wijn sr, hij is dan 78 jaar oud, wordt er door de notaris een lijst opgesteld van zijn bezittingen. Deze worden aangewezen door Jan jr en getaxeerd door Pieter Poppen, van beroep deurwaarder. Dat hij een goede financier en zuinig en spaarzaam was geweest bewijst wel het volgende uit zijn nalatenschap: Meubelen, huisraad en inboedel: Bedden en toebehoren wollen en linnen goederen, Manskleren en Goud en zilverwerk  De sieraden van zijn vrouw Neeltje waren al eerder de kinderen nagelaten. Levend vee, te weten 20 schapen a f 5,00 per schaap. In totaal: f 700,00. Tien percelen weiland, waarvan drie hem waren nagelaten door zijn vrouwe en zeven waren verkregen door aankoop. Deze werden getaxeerd door Simon en Cornelis Wagemaker en Klaas Smit, allen landbouwers. Het totale bedrag is f 2400,00. Een lijst van 34 personen waar hij geld aan had geleend tegen een rente van 4 %, waaronder zijn zoon Jan voor het kopen van zijn huis in 1842, f 2881,00. Contant geld in kas na betaling van schulden en kosten  f 1219,00. De totale erfenis is f 7200,00. Ieder van zijn vijf kinderen kregen toen f 1440,00 verdeeld in geld, landerijen, boedel en schuldenaren.

Jan Wijn jr.

De eerder genoemde Jan jr, geboren 2 mei 1796, voelde zich eveneens aangetrokken tot het onderwijs. Hij deed zijn kennis van 1814 tot 1817 op als kwekeling in Oudorp. Op 20 september 1817 keert hij terug naar Wieringen wegens zijn benoeming als onderwijzer te Oosterland en Den Oever, in welke dorpen hij om de drie maanden les gaf. Op 30 november 1817  trouwde hij met Ariaantje Tijsen en betrekken zij het schoolhuis, bekend onder Wieringen nummer 11, later vernummerd naar Wieringen nummer 85.

Ook aan hem heeft de mengeldichter Wigbout een vers opgedragen ter eren van zijn aanstelling. Om hem niet te verwarren met zijn vader, noemde hij zich Jan Wijn jr en werd hij ook wel Jan Wijn van Oudorp genoemd naar zijn verblijf daar. Na de pensionering van zijn vader verlaat hij Oosterland en wordt hoofdonderwijzer te Hippolytushoef en neemt tevens diens functie over als gemeente ontvanger. Hiervoor moest hij een schuldbekentenis tekenen ten gunste van het Gemeentebestuur van Wieringen van f 800,00  en een borgsom storten van f 400,00 in de Staatskas door middel van een inschrijving in het Grootboek der Nationale schuld, tegen een rente van 2 %. Dit wegens het omgaan met Gemeente gelden en diens administratie.

Om te kunnen wonen, zijn vader bewoonde nog het schoolhuis in Oosterland, koopt hij met geleend geld van zijn vader, in 1842 een groot huis van Jan Arisz Mekken, op de openbare verkoping welke gehouden werd in de herberg van Evert Pol genaamd ‘Het Schippershuis’ voor f 625,00. Dat het om een groot huis ging, bewijst wel de volgde omschrijving uit de verkoopakte. Het is een hecht, sterk en wel doortimmert huis van ouds genaamd ‘De Oranjeboom’. Dit huis bevond stond in het voornaamste deel van het dorp Hippolytushoef, tegenover de kerk, raadhuis en nieuw schoolgebouw. Door stand en ligging uitnemend geschikt tot alle inrichtingen en alwaar vroeger eens een slachterij en logement, later een winkel en tapperij is uitgeoefend geweest, ook geschikt om naar verkiezing in tweeën bewoond te worden. Voorzien van Welput, regenbak en andere geriefelijkheden.

Arie Poel en Maartje Wijn
Toen Arie Poel (gemeente secretaris) en Maartje Wijn op 4 juli 1847 trouwden trokken zij in bij haar vader, Jan jr. Het huis was immers groot genoeg. In 1850 wonen, nu hebben de huizen andere huisnummers, in de Hoofdstraat te Hippolytushoef op nummer 60 Jacob Koorn (bakker),op 61 Gerlof Veerdig (winkelier), op 62 Jan Wijn (onderwijzer der jeugd), op 63 Arie Poel (gemeentebode) en Maartje Wijn, op 64 de weduwe Dieuwertje Smit en op 65 Evert Pot (timmerman). In dit huis was in de jaren ’70 en ’80 van de vorige eeuw ‘Het Wapen van Wieringen’ gevestigd. Om een indruk te geven over welk gedeelte het  in de Hoofdstraat gaat: vanaf Kings &Queens tot waar nu de tandarts Acress is gevestigd. Het pand van de familie Wijn is nu de Pizzeria.

Na het overlijden van Jan’s vrouw, Ariaantje Tijsen worden de huizen op een veiling in 1876 te koop aangeboden. Het huisje van Dieuwertje Smit wordt gekocht door Jan Poel jr, in 1877 aan Frans Pot (schipper), in 1884 aan Jacobus Poppen (timmerman) en later is Hoofdstraat 2 overgegaan naar weduwe Oedzes en werd het een kledingzaak.

Het huis van Jan Wijn jr wordt gekocht door zijn dochter Maartje Poel-Wijn voor f 1020,00 en verhuurt zij een gedeelte aan haar broer Jan (voor Wieringen de 3e generatie Jan Wijn). Daar de huizen weer eens vernummerd waren woonde in 1880 op nummer 119 de weduwe Maartje Poel-Wijn (naaister) en op nummer 199a haar broer Jan Wijn (werkman). Na haar overlijden in 1882 wordt het geërfd door haar kinderen en komt het in 1898, door uitkoop van zijn zusters, op naam te staan van Nanning Jan Poel (timmerman) die het huis in 1899 grondig verbouwde in een huis groot 75 centiare en een huis groot 4 are en 34 centiare. Kadaster nummers C 3422 en 23. Nanning Jan Poel ging er zelf niet wonen, hij had een groot huis met werkplaats en schuur op de Elft. In 1900 waren de bewoners Maartje Poel en haar oom Jacobus Wijn (koster) op nummer 112 a en Pieter Asjes (schipper op nummer 112.

Wanneer Gerritje Kaan, de vrouw van Jan Wijn jr, in 1908 overlijd vindt er een boedel deling plaats en krijgen de dochters Maartje Poel en Antje Poel het gehele onroerend goed zijnde de twee eerder genoemde huizen toebedeeld. Na het overlijden van Maartje vindt er in 1926 weer een scheiding en deling plaats en komt het op naam te staan van Pieter Veerdig (landman), echtgenoot van Antje Poel. Het huis werd toen verhuurd aan Pieter Jacobus Lont en bestond uit een werkplaats Kerkplein 9 en een woonhuis Kerkplein 10.

In 1930 wordt Kerkplein 9 (werkplaats) verbouwd en verkocht aan Arend Wouter Berkhout (vertegenwoordiger van de P.E.N.) en Daniel Nieuwbuurt (postambtenaar). Het andere gedeelte blijft nog van Pieter Veerdig. Maar in 1932 wordt dit dan ook aangekocht door Daniel Nieuwbuurt nadat hij zijn deel van het eerder gekochte huis had overgedaan aan A.W. Berkhout. Na een verbouwing in 1933 ontstaan er twee huizen met tuin. Kerkplein 9 C 4432 groot 52 are en 54 ca en Kerkplein 10 C4431 groot 2 are en 55 ca. In 1937 wordt door Berkhout nog een stukje bijgebouwd en staat dan omschreven als C 4705 huis, schuur en erf, groot 2 are en 60 ca. De twee panden zijn door Sietse Berkhout weer verbouwd tot één geheel, Elektro Technisch Bureau, nu de Pizzeria. Ook het huisje van de dames Lont bestaat nog, nu bewoond door Paul W.J. van Medevoort.

Reijer Wijn, de derde generatie Wijn als onderwijzer op Wieringen
De onderwijzers traditie is voort gezet door de zoon van Jan jr.  Reijer, die onderwijzer werd te Oosterland maar later vertrok naar Den Helder. Hij trouwde op 3 oktober 1858  met Guurtje Kossen uit Wieringerwaard. Twee van hun drie kinderen zijn eveneens in het onderwijs gegaan. De oudste zoon Jan overlijdt twee dagen na de geboorte. Meijert begint  in 1849 als hulponderwijzer te Hippolytushoef en is van  1851 tot 1865 hoofdonderwijzer te Nieuwe Niedorp.  Eerst als plaatsvervangend maar in 1859 krijgt hij een vaste aanstelling. Op 1 juli 1865 overlijdt hij. Zijn vrouw gaat verder met een bakkerij. Zoon Simon werd hoofd van een school in de Beemster. Hij trouwt op 36 jarige leeftijd, op 14 augustus 1901 met de 33 jarige Hendrika Kuiper uit Den Helder. Simon overleed op 42 jarige leeftijd, op 24 juli 1907.

Bronnen: De gegevens zijn verzameld door Jan Wijn uit de Moerbeek. Hij was van zijn beroep bakker, een beroep dat noodgedwongen in de familie Wijn terecht kwam. Inmiddels is de bakkerij van Jan en zijn broer Simon Wijn al enkele jaren (2005) gesloten. Dit na een periode van vijftig jaar. De bakkerij hadden zij overgenomen van hun vader. Die op zijn beurt de bakkerij had overgenomen van zijn vader, de grootvader van Jan en Simon Wijn. Hij richtte in 1888 de bakkerij in Moerbeek op.

Jan’s overgrootvader Reijer Wijn, was niet van Wieringen naar Nieuwe Niedorp gekomen omdat hij bakker wilde  worden. Hij had namelijk de aanstelling als hoofdonderwijzer op zak. Hij stierf echter veel te jong waardoor overgrootmoeder de kost moest verdienen. Dat deed ze met succes door het bakken van brood en taarten voor haar dorpsgenoten. Jan’s grootvader nam het bakken van zijn moeder over maar vestigde zich in de Moerbeek. Hij bakte het brood in een ‘Takkebosoven’en bezorgde met de ‘hondekar’.

De gegevens zijn via Jan Tijsen (overleden 2014), Slingerweg te Hippolytushoef aangeleverd. De familie Tijsen is verbonden aan de familie Wijn.Het verhaal is samengesteld door Gea Klein - Hamming.

Het beroep schoolmeester, koster en voorzanger op Wieringen wordt beschreven in Op de Hoogte nummer 3-1996. Dit themanummer is samengesteld door Nel Fijnheer-Rotgans en verkrijgbaar via de Archief commissie, naar de archief commissie...